کد مطلب:305502 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:321
اسوه های سعادت
خداوند مهربان در سخنان خود، راه سعادت و نیكبختی انسانها را با دو جلوه ترسیم می كند: نخست ویژگیهای گوناگون دین باوران و خداجویان را در عرصه های مختلف زندگی نسبت به (خداوند) (خویشتن) و (مردم) بیان می كند و ضمن بیان آثار ارزشمند این صفات، انسانها را به فراگیری و به كارگیری آنان تشویق می نماید. [1] دیگر آنكه نمونه های شایسته و انسانهای كامل را كه چنین ویژگیها را در صحنه های مختلف زندگی به كار گرفته اند و بدین سان سعادتمند شده اند، معرفی می كند. اما در این معرفی توجهی به قلمرو جغرافیایی آنها و یا قبیله آنان و حتی دانش و دانایی آنها ندارد.
آنچه در این میان معیار است شایستگیها و لیاقتهاست گرچه غلام سیاهی به نام (لقمان) باشد كه نه در شمار پادشاهان است و نه در زمره فیلسوفان و نه در بین ثروتمندان بلكه برده ای است روشن بین كه خداوند از او به نام (حكیم) یاد می كند و با صفت (حكمت) می شناساند. و یا انسان معمولی در سطح جامعه را معرفی می كند كه ارزش واقعی او (ایمان) او است، از این رو وی را (مومن) آل فرعون و یا (مومن) آل یاسین نام می برد. [2] نكته ارزشمند آنكه در این شناسایی و معرفی نوع جنس نیز مطرح نیست و شخصیت واقعی معیار است. از این رو (مریم) را (الگوی نیایش) و (تندیس طهارت) [3] می شمرد كه پاك زیست و پاك به خدای خود پیوست و همسر فرعون را (اسوه استقامت) و (نمونه بصیرت و بیداری) در تالارهای رنگارنگ پرخواب و خور می داند. [4] از سوی دیگر در بین زنان و مردان نمونه های ناشایستی را معرفی می كند كه گاه در كنار پیامآوران وحی حضور داشته اند اما همانند فروافتادگان در قعر نادانی و گمراهی هستند كه قطره ای از بارش هدایت الهی به كویر تفتیده وجودشان نرسیده است. همچون همسر نوح و فرزند او و یا ابولهب و ابوجهل، عموهای رسول اسلام(ص). [5] آنچه در این میان توجه و تاءمل بدان ضرورت بیشتری دارد، آشنایی با الگوهای برتر و اسوه های شایسته تر است كه خداوند بزرگ نقشی فراگیر برای تمامی زمانها و همه افراد حتی كسانی كه خود الگو برای دیگران هستند برای آنها بیان كرده است و از آغاز خلقت تا فرجام آفرینش مربیان بشر و معلمان بی همتای هستی قلمداد شده اند.
سرسلسله آنان در بین مردان آفتاب آفرینش و آینه تمام نمای خداوندی حضرت محمد درود خداوندی بر او و آل او باد است كه پروردگار بزرگ او را (اسوه حسنه) نامید و برای معرفی او به انسانهای سعادت خواه و كمال جو چنین فرمود: (لقد كان لكم فی رسول الله اسوه حسنه لمن كان یرجو الله و الیوم الاخر و ذكر الله كثیرا) [6] همانا برای شما [در اقتدا و پیروی از] رسول خدا سرمشقی نیكوست برای كسی كه:
1 به خدا و روز قیامت امید دارد
2 خداوند را فراوان یاد می كند.
بدیهی است كه طلوع خورشید و تابان بودن آفتاب روشنی بخش تنها و تنها برای روشنگری تمام هستی و برطرف نمودن ظلمتها كافی نیست، بلكه شرایطی همچون پذیرش و آمادگی و یا برطرف نمودن موانع تابش آفتاب لازم است تا جای جای گستره هستی پذیرای نور خورشید شود. در باره آفتاب هدایت رسول گرامی اسلام(ص) نیز باید ایمان و امید به خدا و توجه به روز واپسین در سرای دلها موج زند و یاد خداوند طراوت و شادابی معنوی به وجود آدمی بخشد تا (اسوه بودن) و (پیرو بودن) معنا یابد. در این صورت است كه آن رهبری و این پیروی، به وجودآورنده امتی الگو و نمونه برای تمامی انسانها و همه جوامع خواهد بود [7] ، همان گونه كه حضرت ابراهیم علیه السلام نیای پاك نهاد پیامبر اسلام درود خداوندی بر او و آل او باد و سپیدسیرتان پیرو او، اسوه ای پسندیده معرفی شده اند (قد كانت لكم اسوه حسنه فی ابراهیم و الذین معه). [8] دیگر شخصیت برجسته ای كه در بین زنان همانند مهتاب آفرینش، روشنایی عالمتابی از خود نشان داد و در كتاب وجود او (تمام حقیقت انسان) و (تمام حقیقت زن) و در یك كلام (تمام نسخه انسانیت) به خوبی مشاهده می شود، به گونه ای كه (فضایل او هم تراز صفات بی نهایت رسول اكرم(ص)) بود و (افتخار خاندان وحی [9] ) شمرده شده است حضرت زهرا سلام الله علیها است الگوی شایسته ای كه امام راحل در سخن عصمتآسای خود فرمود: [)حضرت فاطمه زهرا(س)] (زنی بود كه اگر مرد بود نبی بود، زنی كه اگر مرد بود به جای رسول الله بود.) [10] و چون در باره معرفی نمونه ای كامل از انسان در جهان هستی، سخن به میان می آید، ایشان با احترام خاصی می فرماید: (همه باید به او [حضرت زهرا(س)](اقتدا كنید و كنیم، همه باید دستورمان را از اسلام به وسیله او و فرزندان او بگیریم و همان طوری كه او بوده است باشید. انسانی است به تمام معنا انسان، زنی است به تمام معنا زن). [11] آری: جان بی جمال جانان میل جهان ندارد وان كس كه این ندارد حقا كه جان ندارد هر شبنمی در این ره صد بحر آتشین است دردا كه این معما شرح و بیان ندارد سرمنزل فراغت نتوان ز دست دادن ای ساربان فرو كش كاین ره كران ندارد [12] همان گونه كه قرآن، زن فرعون را نمونه ای برای مردم خوب معرفی می كند و جامعه اسلامی را به درسآموزی از وی دعوت می كند و می فرماید: ضرب الله مثلا للذین آمنوا امراءه فرعون [13] (خداوند برای تمامی افراد مردان و زنان باایمان، همسر فرعون را مثال می زند)، و یا حضرت مریم را نیز بدین صورت به جامعه برین معرفی نموده تا انسانهای خداجو و فضیلت خواه و تمامی مردان و زنان از او درس آموزند و سرمشق انسانیت گیرند (ضرب الله مثلا للذین آمنوا مریم بنت عمران [14] حضرت امام خمینی نیز با الهام از آموزه های زندگی ساز قرآن، فاطمه زهرا(س) را مقتدای كامل و انسان برجسته در جامعه اسلامی معرفی می كند و تمامی مردان و زنان را به الگوگیری و معرفتآفرینی با شناخت وی فرا می خواند.
به دیگر سخن، نگاه روح اللهی [15] امام تمامی مسلمانان بویژه شیعیان را به حركتی نو و تلاشی تازه دعوت می كند كه با شناختی برتر و معرفتی افزون بر شناخت شخص حضرت زهرا(س)، شخصیت آن پاك بانو در جلوه های خلقت و آفرینش، صفات ارجمند و شایسته، ویژگیهای همسرداری، دانش و آگاهی، دیدگاههای اخلاقی، دشمن شناسی، بینشهای ارزشمند و سرانجام مجموعه ای از سخنان آسمانی آن یگانه عالم بررسی شود و همراه با مطالعه ای از سر تاءمل و بصیرت، یكایك صفات و سخنان او در عرصه زندگانی مورد استفاده و عمل قرار گیرد تا (نشان لیاقت) در پیروی از آن حضرت را نصیب خود سازیم و با هم سویی در رفتار و گفتار آن بانو راه پاكی، پیراستگی و وارستگی را بپیماییم.
آنچه در این میان معیار است شایستگیها و لیاقتهاست گرچه غلام سیاهی به نام (لقمان) باشد كه نه در شمار پادشاهان است و نه در زمره فیلسوفان و نه در بین ثروتمندان بلكه برده ای است روشن بین كه خداوند از او به نام (حكیم) یاد می كند و با صفت (حكمت) می شناساند. و یا انسان معمولی در سطح جامعه را معرفی می كند كه ارزش واقعی او (ایمان) او است، از این رو وی را (مومن) آل فرعون و یا (مومن) آل یاسین نام می برد. [2] نكته ارزشمند آنكه در این شناسایی و معرفی نوع جنس نیز مطرح نیست و شخصیت واقعی معیار است. از این رو (مریم) را (الگوی نیایش) و (تندیس طهارت) [3] می شمرد كه پاك زیست و پاك به خدای خود پیوست و همسر فرعون را (اسوه استقامت) و (نمونه بصیرت و بیداری) در تالارهای رنگارنگ پرخواب و خور می داند. [4] از سوی دیگر در بین زنان و مردان نمونه های ناشایستی را معرفی می كند كه گاه در كنار پیامآوران وحی حضور داشته اند اما همانند فروافتادگان در قعر نادانی و گمراهی هستند كه قطره ای از بارش هدایت الهی به كویر تفتیده وجودشان نرسیده است. همچون همسر نوح و فرزند او و یا ابولهب و ابوجهل، عموهای رسول اسلام(ص). [5] آنچه در این میان توجه و تاءمل بدان ضرورت بیشتری دارد، آشنایی با الگوهای برتر و اسوه های شایسته تر است كه خداوند بزرگ نقشی فراگیر برای تمامی زمانها و همه افراد حتی كسانی كه خود الگو برای دیگران هستند برای آنها بیان كرده است و از آغاز خلقت تا فرجام آفرینش مربیان بشر و معلمان بی همتای هستی قلمداد شده اند.
سرسلسله آنان در بین مردان آفتاب آفرینش و آینه تمام نمای خداوندی حضرت محمد درود خداوندی بر او و آل او باد است كه پروردگار بزرگ او را (اسوه حسنه) نامید و برای معرفی او به انسانهای سعادت خواه و كمال جو چنین فرمود: (لقد كان لكم فی رسول الله اسوه حسنه لمن كان یرجو الله و الیوم الاخر و ذكر الله كثیرا) [6] همانا برای شما [در اقتدا و پیروی از] رسول خدا سرمشقی نیكوست برای كسی كه:
1 به خدا و روز قیامت امید دارد
2 خداوند را فراوان یاد می كند.
بدیهی است كه طلوع خورشید و تابان بودن آفتاب روشنی بخش تنها و تنها برای روشنگری تمام هستی و برطرف نمودن ظلمتها كافی نیست، بلكه شرایطی همچون پذیرش و آمادگی و یا برطرف نمودن موانع تابش آفتاب لازم است تا جای جای گستره هستی پذیرای نور خورشید شود. در باره آفتاب هدایت رسول گرامی اسلام(ص) نیز باید ایمان و امید به خدا و توجه به روز واپسین در سرای دلها موج زند و یاد خداوند طراوت و شادابی معنوی به وجود آدمی بخشد تا (اسوه بودن) و (پیرو بودن) معنا یابد. در این صورت است كه آن رهبری و این پیروی، به وجودآورنده امتی الگو و نمونه برای تمامی انسانها و همه جوامع خواهد بود [7] ، همان گونه كه حضرت ابراهیم علیه السلام نیای پاك نهاد پیامبر اسلام درود خداوندی بر او و آل او باد و سپیدسیرتان پیرو او، اسوه ای پسندیده معرفی شده اند (قد كانت لكم اسوه حسنه فی ابراهیم و الذین معه). [8] دیگر شخصیت برجسته ای كه در بین زنان همانند مهتاب آفرینش، روشنایی عالمتابی از خود نشان داد و در كتاب وجود او (تمام حقیقت انسان) و (تمام حقیقت زن) و در یك كلام (تمام نسخه انسانیت) به خوبی مشاهده می شود، به گونه ای كه (فضایل او هم تراز صفات بی نهایت رسول اكرم(ص)) بود و (افتخار خاندان وحی [9] ) شمرده شده است حضرت زهرا سلام الله علیها است الگوی شایسته ای كه امام راحل در سخن عصمتآسای خود فرمود: [)حضرت فاطمه زهرا(س)] (زنی بود كه اگر مرد بود نبی بود، زنی كه اگر مرد بود به جای رسول الله بود.) [10] و چون در باره معرفی نمونه ای كامل از انسان در جهان هستی، سخن به میان می آید، ایشان با احترام خاصی می فرماید: (همه باید به او [حضرت زهرا(س)](اقتدا كنید و كنیم، همه باید دستورمان را از اسلام به وسیله او و فرزندان او بگیریم و همان طوری كه او بوده است باشید. انسانی است به تمام معنا انسان، زنی است به تمام معنا زن). [11] آری: جان بی جمال جانان میل جهان ندارد وان كس كه این ندارد حقا كه جان ندارد هر شبنمی در این ره صد بحر آتشین است دردا كه این معما شرح و بیان ندارد سرمنزل فراغت نتوان ز دست دادن ای ساربان فرو كش كاین ره كران ندارد [12] همان گونه كه قرآن، زن فرعون را نمونه ای برای مردم خوب معرفی می كند و جامعه اسلامی را به درسآموزی از وی دعوت می كند و می فرماید: ضرب الله مثلا للذین آمنوا امراءه فرعون [13] (خداوند برای تمامی افراد مردان و زنان باایمان، همسر فرعون را مثال می زند)، و یا حضرت مریم را نیز بدین صورت به جامعه برین معرفی نموده تا انسانهای خداجو و فضیلت خواه و تمامی مردان و زنان از او درس آموزند و سرمشق انسانیت گیرند (ضرب الله مثلا للذین آمنوا مریم بنت عمران [14] حضرت امام خمینی نیز با الهام از آموزه های زندگی ساز قرآن، فاطمه زهرا(س) را مقتدای كامل و انسان برجسته در جامعه اسلامی معرفی می كند و تمامی مردان و زنان را به الگوگیری و معرفتآفرینی با شناخت وی فرا می خواند.
به دیگر سخن، نگاه روح اللهی [15] امام تمامی مسلمانان بویژه شیعیان را به حركتی نو و تلاشی تازه دعوت می كند كه با شناختی برتر و معرفتی افزون بر شناخت شخص حضرت زهرا(س)، شخصیت آن پاك بانو در جلوه های خلقت و آفرینش، صفات ارجمند و شایسته، ویژگیهای همسرداری، دانش و آگاهی، دیدگاههای اخلاقی، دشمن شناسی، بینشهای ارزشمند و سرانجام مجموعه ای از سخنان آسمانی آن یگانه عالم بررسی شود و همراه با مطالعه ای از سر تاءمل و بصیرت، یكایك صفات و سخنان او در عرصه زندگانی مورد استفاده و عمل قرار گیرد تا (نشان لیاقت) در پیروی از آن حضرت را نصیب خود سازیم و با هم سویی در رفتار و گفتار آن بانو راه پاكی، پیراستگی و وارستگی را بپیماییم.
[1] نك: سوره فرقان، آيات 63 تا 77 سوره مومنون، آيات 1 تا 11 سوره بقره، آيات 3 تا 10.
[2] رك: جامعه و تاريخ، استاد شهيد آيت الله مطهري، ص64 و 65 (انتشارات صدرا) انسان كامل، استاد مطهري، ص5 و 6 (چاپ جامعه مدرسين).
[3] سوره آل عمران، آيه 42 و 43.
[4] سوره تحريم، آيه 11.
[5] سوره مسد، آيات 1 تا 5 سوره تحريم، آيه 10.
[6] سوره احزاب، آيه 21.
[7] سوره بقره، آيه 143.
[8] سوره ممتحنه، آيه4.
[9] وام گرفته از سخنان زرين حضرت امام خميني در باره فاطمه زهرا(س) رك: صحيفه نور، ج12، ص72.
[10] همان، ج6، ص185.
[11] همان، ج19، ص121 و ج6، ص185.
[12] ديوان حافظ، غزل 122.
[13] سوره تحريم، آيه 10.
[14] همان، آيه 12 نك: زن در آيينه جلال و جمال، حضرت آيت الله جوادي آملي، ص134 تا 137.
[15] نگاه كنيد به صحيفه نور، ج6، 12 و 19 به مجموعه اي از سخنان والاگوهر حضرت امام خميني در باره حضرت فاطمه(س).